Przebodźcowanie – jak je rozpoznać i jak sobie z nim radzić?

Zdarza się, że odczuwamy wewnętrzny dyskomfort, ale trudno go jednoznacznie określić. Pojawia się rozdrażnienie, niewyjaśnione zmęczenie, trudności ze skupieniem i koncentracją nie zawsze wynikają ze stresu, czy braku snu. Gdy nawet drobne bodźce takie jak hałas, obowiązki, czy kolejne powiadomienie na telefonie, zaczyna nas przytłaczać, to sygnał, że nasz układ nerwowy jest przeciążony. Szybki styl życia, nieustanny przepływ informacji i obecność bodźców mogą doprowadzić do przeciążenia sensorycznego. Jak rozpoznać pierwsze sygnały przebodźcowania oraz jak zadbać o siebie i swój organizm? 

Czym jest przebodźcowanie?

Przebodźcowanie to stan, w którym organizm człowieka zostaje przytłoczony nadmiarem różnych bodźców takich jak dźwięki, obrazy, emocje czy informacje, które przekraczają jego zdolność do ich przetwarzania. Doświadczając zbyt wielu wrażeń naraz lub przez zbyt długi czas, prowadzi to do zmęczenia, napięcia i rozdrażnienia.

Przebodźcowanie u dorosłych najczęściej wynika z przeciążenia hałasem, światłem, intensywnymi zapachami lub nadmiarem dotyku. Może być również skutkiem przewlekłego stresu, nadmiaru pracy, oglądaniu seriali czy ciągłego scrollowanie mediów społecznościowych lub portali informacyjnych. W przypadku dzieci źródłem przebodźcowania bywa przesyt atrakcji, bodźców płynących z telewizji, gier komputerowych, internetu.

Problemem nie jest wyłącznie hałas czy migające światła. Równie przeciążające mogą być intensywne rozmowy, multitasking, zbyt duża ilość obowiązków, a nawet obecność innych osób. W takich warunkach mózg nie ma przestrzeni do odpoczynku. Choć przebodźcowanie może dotknąć każdego, szczególnie narażone są osoby wysoko wrażliwe, dzieci, osoby z ADHD czy ze spektrum autyzmu.

Objawy przebodźcowania

Przebodźcowanie może objawiać się na różnych płaszczyznach m.in. fizycznym, emocjonalnym, poznawczym i behawioralnym. Objawy różnią się w zależności od osoby, jednak istnieje kilka charakterystycznych oznak, które mogą świadczyć o obciążeniu układu nerwowego. Jakie to sygnały? 

• zmęczenie i osłabienie 
• brak energii 
• bóle głowy
• napięcie mięśni, szczególnie szyi i ramion 
• nadwrażliwość na dźwięki, światło, zapachy i dotyk 
• problemy ze snem 
• drażliwość, wybuchy złości lub płaczu bez wyraźniej przyczyny 
• uczucie przytłoczenia, bezsilności 
• poczucie lęku 
• trudność w podejmowaniu decyzji 
• spadek motywacji i chęci do działania 
• potrzeba izolacji
• trudności z koncentracją i skupieniem 
• problemy z pamięcią krótkotrwałą 
• nadmiar myśli 

Przebodźcowanie nie musi objawiać się wszystkimi tymi symptomami jednocześnie. Czasem wystarczy kilka z nich, by organizm wysyłał sygnały ostrzegawcze, dlatego warto nauczyć się je rozpoznawać i zadbać o swoje zdrowie. 

Jak sobie radzić z przebodźcowaniem?

Najważniejszym krokiem w radzeniu sobie z przebodźcowaniem jest znalezienie jego źródła i świadome ograniczenie nadmiaru bodźców. Ważne jest wsłuchanie się w potrzeby swojego ciała oraz wprowadzeniu prostych i skutecznych nawyków wspierających układ nerwowy. Jakie sposoby warto wprowadzić, aby poradzić sobie z przepodźcowaniem? 

1. Stwórz przestrzeń ciszy i spokoju – zadbaj o to, aby każdego dnia mieć chwilę ciszy, w której odpoczniesz od telefonu, muzyki, rozmów i ekranów. Może to być nawet kilka minut w pokoju, spacer lub po prostu siedzenie w ciszy z zamkniętymi oczami. 
2. Ogranicz bodźce cyfrowe – staraj się ograniczyć ciągłe scrollowanie mediów społecznościowych i sprawdzanie wiadomości. Wyłącz powiadomienia i ustaw czas bez telefonu.
3. Praktykuj techniki relaksacyjne – spróbuj wpleść do codziennej rutyny medytację, ćwiczenia oddechowe lub jogę. Pomoże to uspokoić nerwy i przywrócić poczucie wewnętrznej równowagi. 
4. Ustal priorytety i ogranicz multitasking – wykonywanie wielu zadań naraz bardzo obciąża umysł, dlatego wybierz to, co naprawdę jest ważne, i działaj krok po kroku. Stwórz harmonogram, który pozwoli na rozłożenie wszystkiego w czasie. 
5. Dbaj o sen i regenerację – staraj się spać regularnie, najlepiej 7-9h dziennie oraz unikaj ekranów przed snem.
6. Obserwuj swoje ciało i emocje – zwróć uwagę jak reaguje Twoje ciało i czy wysyła sygnały ostrzegawcze. Nie ignoruj zmęczenia, drażliwości czy problemów z koncentracją. 

Przebodźcowanie jest sygnałem, że organizm potrzebuje chwili wytchnienia. Ważne jest zadbanie o balans między bodźcami a odpoczynkiem, co doprowadzi do lepszego samopoczucia i większej odporności fizycznej. 

Wsparcie emocjonalne i kiedy szukać pomocy specjalisty

Przebodźcowanie nie tylko wpływa na nasze ciało, ale również na emocje i relacje z innymi ludźmi. W momentach, gdy odczuwamy samotność, bezradność czy narastający stres, ważne jest wsparcie bliskich osób. Otwarte rozmowy, zrozumienie i wsparcie potrafią znacznie zmniejszyć napięcie oraz pomóc w radzeniu sobie w trudnych chwilach. 

Bywa jednak, że przebodźcowanie jest na tyle silne, że trudno sobie samemu z tym poradzić. Jeśli objawy utrzymują się przez dłuższy czas, nasilają się lub wpływają negatywnie na codzienne funkcjonowanie, warto poszukać pomocy u psychologa, psychoterapeuty lub psychiatry. Specjalista pomoże odnaleźć źródło problemu, nauczy technik radzenia sobie z przepodźcowaniem oraz dostosuje indywidualne metody terapii. Nie warto czekać, aż przeciążenie stanie się przewlekłe.