Zaburzenia lękowe

Czym są zaburzenia lękowe?

Zaburzenia lękowe są klasyfikowane do grupy zaburzeń psychicznych, charakteryzujących się wyraźnym uczuciem lęku lub strachu. Kluczową różnicą pomiędzy lękiem a strachem jest czas ich występowania: lęk związany jest z obawą przed przyszłymi wydarzeniami, podczas gdy strach to odpowiedź na aktualne sytuacje. W codziennym języku, zaburzenia lękowe bywają określane mianem „nerwicy”.

Klasyfikacja i symptomy zaburzeń lękowych

Grupa zaburzeń lękowych dzieli się na różne pomniejsze jednostki chorobowe, których wspólnym mianownikiem jest uczucie ciągłego napięcia i niepokoju, które pacjenci zazwyczaj podają jako główny objaw.

Zaburzenia lękowe możemy podzielić na:

• Uogólnione zaburzenia lękowe (z ang. GAD, Generalized Anxiety Disorder)

Manifestuje się głównie stałym uczuciem napięcia i niepokoju, które nieustannie towarzyszy osobie dotkniętej tym schorzeniem. Dodatkowo, pacjenci często doświadczają różnorodnych objawów psychosomatycznych, w tym:

• przyspieszonego bicia serca;
• uczucia duszenia się;
• wrażenia derealizacji;
• bólów mięśniowych.

Te symptomy, choć fizyczne, mają swoje korzenie w psychice pacjenta.

• Zespół lęku panicznego 

Jest zdefiniowany przez występowanie:

•  nieoczekiwanych ataków paniki, charakteryzujących się;
• intensywnym strachem,
• bólami w obszarze klatki piersiowej,
• szybkim biciem serca,
• trudnościami w oddychaniu,
• zawrotami głowy,
• problemami żołądkowymi,
• poczuciem oderwania od rzeczywistości
• oraz obawą przed śmiercią.

Napady paniki mogą pojawiać się samoistnie lub być wywoływane przez różne bodźce, np. stresujące sytuacje (takie, które u osób, które nie zmagają się z zespołem lęku panicznego, nie wywołałyby podobnego stanu).

• Fobie

Fobia to rodzaj zaburzenia lękowego, którego główną cechą jest intensywny, często irracjonalny strach wywołany określonym bodźcem, jak na przykład zwierzęta, specyficzne sytuacje (np. przebywanie w ciasnym pomieszczeniu) lub konkretni ludzie (tak jak dentysta). Spotkanie z tym bodźcem wywołuje u osoby silne, negatywne emocje i czasami objawy fizyczne, podobne do tych występujących podczas ataku paniki. Często spotykaną formą fobii jest fobia społeczna, charakteryzująca się silnym lękiem przed przebywaniem wśród ludzi lub publicznym wypowiadaniem się.

• Lęk separacyjny

Ten typ zaburzeń lękowych najczęściej manifestuje się w okresie dzieciństwa, zarówno w wieku przedszkolnym, jak i szkolnym. Lęk separacyjny cechuje się intensywną niechęcią do oddzielenia się od osoby bliskiej, zwykle rodzica, co utrudnia normalne funkcjonowanie. Chociaż obecność lęku separacyjnego jest typowa w pierwszym roku życia dziecka, jego występowanie w późniejszym wieku jest uważane za problem wymagający interwencji psychologicznej.

• Mutyzm wybiórczy

Jest to inna forma zaburzeń lękowych, występująca głównie u dzieci. Mutyzm wybiórczy charakteryzuje się utratą zdolności mówienia w kontekście społecznym przez pacjenta, najczęściej dziecko.

• Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne, znane także jako OCD (z ang. Obsessive-Compulsive Disorder), to wyjątkowa postać zaburzeń lękowych. Osoby cierpiące na OCD przeżywają intensywny lęk wywołany konkretnymi bodźcami lub sytuacjami. Często obawy te dotyczą kwestii higieny i zdrowia (np. lęk przed brudem i zarazkami), finansów lub bezpieczeństwa bliskich osób. Niektórzy pacjenci mogą mieć również obsesyjne myśli o wyrządzeniu krzywdy innym. W celu radzenia sobie z tymi lękami, pacjenci często wykonują różne „rytuały”, takie jak nadmierne mycie rąk. Jednakże te działania rzadko przynoszą ulgę i z czasem symptomy mogą się nasilać.

Ważne jest również zauważenie, że różne rodzaje zaburzeń lękowych mogą współwystępować u jednej osoby.

Przyczyny zaburzeń lękowych

Zaburzenia lękowe u osób dorosłych mogą mieć wiele przyczyn, często będąc wynikiem złożonego połączenia czynników biologicznych, psychologicznych i środowiskowych. Oto niektóre z głównych przyczyn:

• Czynniki genetyczne – podatność na zaburzenia lękowe może być dziedziczona. Osoby, których bliscy krewni cierpieli na zaburzenia lękowe, mogą mieć większe ryzyko ich rozwoju.
• Trauma i stresujące wydarzenia życiowe – doświadczenia traumatyczne, takie jak przemoc, nadużycia, wypadki lub nagła strata bliskiej osoby, mogą przyczynić się do rozwoju zaburzeń lękowych. Chroniczny stres, np. związany z pracą, relacjami czy problemami finansowymi, również może zwiększać ryzyko.
• Choroby somatyczne – niektóre schorzenia fizyczne i zaburzenia mogą nasilać lub wywoływać objawy lękowe, np. problemy z tarczycą, sercem czy układem oddechowym.
• Czynniki środowiskowe – warunki życia, wychowania oraz presja społeczna i zawodowa mogą wpływać na poziom lęku.
• Zaburzenia psychiczne – zaburzenia lękowe mogą współwystępować z innymi problemami zdrowia psychicznego, takimi jak depresja czy zaburzenia osobowości.
• Substancje psychoaktywne- nadużywanie substancji takich jak alkohol, narkotyki czy leki mogą przyczyniać się do rozwoju lub nasilania zaburzeń lękowych.

Rozumienie przyczyn zaburzeń lękowych u każdego pacjenta jest kluczowe dla efektywnego leczenia i zarządzania tymi zaburzeniami.

Jak diagnozowane są zaburzenia lękowe? 

Aby zdiagnozować zaburzenia lękowe, objawy muszą utrzymywać się przez minimum sześć miesięcy. Ponadto, intensywność symptomów musi być nieproporcjonalna do tych, które są typowe dla danej kultury i środowiska, oraz muszą one zakłócać codzienne funkcjonowanie pacjenta.

Warto jednak zauważyć, że podobne objawy mogą pojawiać się nie tylko w zaburzeniach lękowych, ale również w wyniku innych stanów zdrowotnych, takich jak nadczynność tarczycy czy choroby układu sercowo-naczyniowego. Mogą one także być efektem spożywania alkoholu, marihuany, kofeiny lub odstawienia niektórych leków.

Depresja i zaburzenia lękowe również często współwystępują. Osoby z depresją zazwyczaj doświadczają także objawów lękowych, podobnie jak pacjenci z różnymi rodzajami zaburzeń lękowych mogą cierpieć na symptomy depresyjne. Pacjenci, u których współwystępują objawy depresji i lęku, szczególnie w przypadku zaburzenia lękowego napadowego, wykazują wyższy stopień nasilenia obu rodzajów objawów oraz częstsze ataki paniki, co prowadzi do znacznego pogorszenia funkcjonowania społecznego, zawodowego i rodzinowego.

Co zrobić, jeśli podejrzewam u siebie zaburzenia lękowe? Jak leczy się zaburzenia lękowe?

Diagnoza zaburzeń lękowych jest ustalana przez psychiatrę lub psychologa, który opiera się na szczegółowym wywiadzie i stosownych testach diagnostycznych. Rozpoznanie zaburzeń lękowych może być związane z podwyższonym ryzykiem rozwoju depresji w przyszłości.

Leczenie zaburzeń lękowych wymaga specjalistycznej interwencji, ponieważ bez niej istnieje ryzyko ich utrwalenia. Główne metody leczenia to:

1. Psychoterapia: najczęściej stosowana jest terapia poznawczo-behawioralna, która zakłada, że negatywne wzorce zachowań są wynikiem nauczonych reakcji. Terapia ta koncentruje się na identyfikacji przyczyn lęku i modyfikacji nauczonych zachowań. W przypadku fobii, stosuje się technikę ekspozycji, która polega na stopniowym przybliżaniu pacjenta do źródła stresu. Psychoterapia często stanowi podstawową formę leczenia w przypadku zaburzeń lękowych.
2. Farmakoterapia: jest skuteczna w leczeniu wielu rodzajów zaburzeń lękowych, zwłaszcza zespołu lęku panicznego, fobii społecznej i zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Niektórzy pacjenci mogą wymagać wyłącznie leczenia farmakologicznego.
3. Psychoedukacja: pomaga pacjentom zrozumieć naturę ich zaburzeń i sposoby radzenia sobie z nimi.
4. Metody samopomocowe: takie jak techniki relaksacyjne, ćwiczenia fizyczne i dbałość o zdrowy styl życia.

Kluczowe przy wyborze metody leczenia jest dokładne ustalenie typu i specyfiki zaburzenia lękowego.

Leczenie zaburzeń lękowych Kraków

Umów się na konsultację psychoterapeutyczną lub psychiatryczną w Centrum Terapii Synteza w Krakowie dzwoniąc pod numer 535 77 87 07 lub pisząc na adres mailowy rejestracja@centrumsynteza.pl