Mizofonia – przyczyny, objawy i leczenie nadwrażliwości na dźwięki

Czy zwykłe odgłosy – mlaskanie, stukanie palcami, siorbanie – potrafią doprowadzić cię do szału? Jeśli tak, możliwe, że dotyczy cię mizofonia, czyli nadwrażliwość na określone dźwięki, która wywołuje silne emocje i dyskomfort fizyczny.

Czym jest mizofonia?

Mizofonia (inaczej selective sound sensitivity syndrome) to zaburzenie przetwarzania bodźców dźwiękowych, w którym pewne, zazwyczaj codzienne dźwięki wywołują u osoby dotkniętej silną reakcję emocjonalną i fizjologiczną. Nie chodzi o głośność dźwięku, lecz o jego charakter i powtarzalność. Najczęściej drażniące są:

• odgłosy jedzenia – mlaskanie, przeżuwanie, siorbanie,
• dźwięki oddychania i chrapania,
• stukanie palcami, klikanie długopisem, kapanie wody,
• powtarzalne odgłosy pisania na klawiaturze czy mieszania herbaty.

Czy mizofonia to choroba czy rodzaj nadwrażliwości słuchowej?

To jedno z najczęściej zadawanych pytań: czy mizofonia to choroba psychiczna, czy po prostu rodzaj nadwrażliwości? Badacze podkreślają, że mizofonia nie jest chorobą, lecz zaburzeniem przetwarzania bodźców dźwiękowych. Oznacza to, że układ nerwowy działa prawidłowo w zakresie słyszenia, ale reaguje nadmiernie emocjonalnie.

Niektórzy specjaliści porównują ją do nadwrażliwości słuchowej (hiperakuzji), ale z istotną różnicą – w hiperakuzji przeszkadzają dźwięki głośne, a w mizofonii konkretne i powtarzalne.

Objawy mizofonii

U osób z mizofonią dźwięki wyzwalające (tzw. trigger sounds) powodują gwałtowne reakcje emocjonalne i fizyczne. Najczęstsze objawy mizofonii to:

• złość, irytacja, wstręt, lęk lub nagłe uczucie niepokoju,
• napięcie mięśni, przyspieszone bicie serca, ucisk w klatce piersiowej,
• unikanie sytuacji, w których mogą pojawić się drażniące dźwięki,
• problemy z koncentracją i snem,
• stopniowa izolacja społeczna (np. unikanie wspólnych posiłków),
• u części osób – objawy somatyczne, np. bóle głowy, mdłości.

W dłuższej perspektywie mizofonia może prowadzić do zaburzeń lękowych, depresji lub zachowań impulsywnych (agresji słownej).

Jak wyglądają pierwsze objawy mizofonii?

Pierwsze objawy mizofonii mogą pojawić się już w dzieciństwie lub wieku nastoletnim. Osoba zaczyna zauważać, że pewne dźwięki – zwłaszcza wydawane przez ludzi, np. mlaskanie przy jedzeniu, głośne przełykanie, siorbanie czy stukanie paznokciami – powodują u niej nagłą falę emocji.

W miarę upływu czasu objawy nasilają się. Dźwięki, które wcześniej tylko drażniły, zaczynają denerwować, prowadzić do agresji słownej lub unikania kontaktu z innymi.

Przyczyny mizofonii

Dokładne przyczyny mizofonii nie są jeszcze znane, ale badania wskazują na:

• nadaktywność układu limbicznego i autonomicznego, odpowiedzialnych za emocje i reakcje stresowe,
• nieprawidłowe połączenia między ośrodkami słuchowymi a obszarami mózgu przetwarzającymi emocje,
• możliwy związek genetyczny (często występuje u kilku osób w rodzinie),
• współwystępowanie z innymi zaburzeniami, np. ADHD, autyzmem (ASD), zaburzeniami lękowymi.

U niektórych pacjentów drażliwość obejmuje także bodźce wizualne, np. ruchy ust przy jedzeniu.

Jak reaguje organizm osoby cierpiącej na mizofonię?

Reakcja organizmu to nie tylko emocje – to realna reakcja fizjologiczna. U osób z mizofonią obserwuje się:

• nagły skok tętna i przyspieszone bicie serca,
• wzrost napięcia mięśni,
• wstręt, gniew lub lęk,
• uczucie ucisku w klatce piersiowej, suchości w ustach,
• w niektórych przypadkach – objawy somatyczne, takie jak bóle głowy.

To dowód, że mizofonia wynika z nadreaktywności układu limbicznego – części mózgu odpowiedzialnej za emocje i reakcje stresowe. Niektóre osoby z mizofonią mówią, że dźwięk działa na nich jak „alarm”, którego nie da się wyłączyć.

Leczenie mizofonii

Nie istnieje jeden uniwersalny lek na mizofonię, ale dostępne metody terapii mogą złagodzić objawy i poprawić komfort życia.

1. Psychoterapia

Najlepiej przebadana forma to terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która:

• uczy rozpoznawać i regulować emocje,
• pomaga zmniejszyć automatyczne reakcje na dźwięki,
• kształtuje nowe strategie radzenia sobie.

Terapia poznawczo-behawioralna – Warszawa

Czasem stosuje się również terapię akceptacji i zaangażowania (ACT) lub mindfulness, które pomagają redukować napięcie.

2. Terapia dźwiękiem (TRT, desensytyzacja)

Polega na stopniowym oswajaniu mózgu z dźwiękami wyzwalającymi, często przy użyciu szumu tła lub spokojnej muzyki. Regularne treningi obniżają poziom reaktywności słuchowej.

3. Farmakoterapia

Nie ma leków „na mizofonię”, ale w razie współistniejących objawów np. lęku, bezsenności czy depresji – lekarz może włączyć leczenie farmakologiczne wspomagające (np. SSRI, leki przeciwlękowe).

4. Edukacja i wsparcie bliskich

Rodzina i otoczenie powinny rozumieć, że osoba z mizofonią nie reaguje przesadnie, tylko realnie odczuwa ból lub złość na dźwięki. Warto wspólnie ustalić strategie unikania lub łagodzenia bodźców (np. słuchawki, białe szumy, przerwy od hałasu).

Jak radzić sobie z mizofonią na co dzień?

• Unikaj ciszy absolutnej – włącz delikatny dźwięk tła (np. muzykę instrumentalną, szum wody).
• W stresujących sytuacjach sięgaj po techniki oddechowe i relaksacyjne.
• Informuj bliskich o swoich trudnościach – to nie „fanaberia”, tylko rzeczywisty mechanizm neurologiczny.
• W razie pogorszenia nastroju lub nasilonych reakcji – skonsultuj się ze specjalistą (psycholog, psychiatra, neurolog).

Mizofonia nie jest chorobą słuchu, lecz zaburzeniem przetwarzania dźwięków przez mózg.

Objawia się silnymi emocjami wobec określonych dźwięków i może prowadzić do stresu, izolacji i obniżonej jakości życia. Najlepsze efekty daje połączenie psychoterapii, terapii dźwiękiem oraz wsparcia środowiska. Warto pamiętać, że im wcześniej podejmiesz działania, tym łatwiej nauczyć się radzić sobie z mizofonią i odzyskać spokój w codziennym życiu.