Czym jest schizofrenia?

Schizofrenia jest ciężką chorobą psychiczną, która wpływa na sposób myślenia i zachowania pacjenta. Osoby cierpiące na schizofrenię mogą doświadczać trudności w odróżnianiu rzeczywistości od własnych myśli i wyobrażeń, co może prowadzić do halucynacji, urojeń, zaburzeń myślenia i koncentracji, a także do problemów z funkcjonowaniem społecznym i zawodowym. Schizofrenia nie jest tożsama z zaburzeniami osobowości, co jest częstym i błędnym przekonaniem występującym wśród społeczeństwa – jest stanem, który wpływa na fundamentalne aspekty postrzegania rzeczywistości i procesów myślowych.

Jak objawia się schizofrenia?

Objawy schizofrenii można podzielić na trzy główne kategorie: pozytywne, negatywne i poznawcze.

Objawy pozytywne

Nazywa się je tak, z uwagi na fakt, że są to ,,dodatkowe’’ symptomy pojawiające się w psychice człowieka, które u osób zdrowych nie występują.  

• Halucynacje, czyli doświadczenia zmysłowe/bodźce, które nie mają źródła i potwierdzenia w rzeczywistości. Mogą być słuchowe, wzrokowe, dotykowe, węchowe lub smakowe.
  
• Urojenia, czyli błędne i niezgodne z rzeczywistością przekonania. Przykładowe urojenia mogą dotyczyć:
  – prześladowcze (gdy pacjent jest przekonany o tym, że ktoś go śledzi lub spiskuje przeciw niemu),
  – wielkościowe (gdy osoba cierpiąca na schizofrenię ma przekonanie o posiadaniu wyjątkowych umiejętności, bogactwa, władzy, wpływów lub tożsamości)
  – dotyczące zazdrości (przekonanie o niewierności partnera, mimo braku dowodów),
  – somatyczne (gdy pacjent silnie wierzy w to, że jest nosicielem ciężkiej i nieuleczalnej choroby, mimo braku dowodów medycznych). 
• Zaburzenia myślenia występują, gdy pacjent ma trudności z organizacją myśli lub mówieniem w sposób spójny.

Objawy negatywne

Nazywa się je tak, z uwagi na fakt, że są to ,,braki’’ w funkcjonowaniu emocjonalnym i behawioralnym.

• apatia – brak motywacji lub zainteresowania codziennymi aktywnościami,
• anhedonia, czyli niezdolność do odczuwania przyjemności,
• obniżony afekt, czyli ograniczone wyrażanie emocji,
• ograniczenie mowy,
• brak zainteresowania interakcjami społecznymi.

Objawy poznawcze

Mogą wpływać na zdolność do funkcjonowania w pracy lub szkole:

• zaburzenia koncentracji,
• problemy z pamięcią,
• trudności z planowaniem, podejmowaniem decyzji lub organizacją myśli.

Jakie są pierwsze symptomy schizofrenii, na które należy zwrócić uwagę?

Wczesne objawy schizofrenii mogą być błędnie zinterpretowane jako typowe etapy w rozwoju , z którymi zmaga się młodzież i młodzi dorośli. Warto zatem zwracać uwagę na następujące sygnały: 

• wycofanie z życia społecznego,
• obniżenie wyników w nauce lub pracy zawodowej,
• zaniedbywanie higieny osobistej,
• niezrozumiałe, dziwne zachowania,
• nieuzasadnione lęki lub paranoje,
• trudności z formułowaniem myśli,
• niezrozumiała mowa.

Wczesna interwencja w przypadku schizofrenii ma kluczowe znaczenie dla leczenia pacjenta i może znacząco poprawić prognozę choroby. Jeśli obserwujesz u siebie lub u kogoś bliskiego występowanie powyższych objawów, ważne jest, aby skonsultować się ze specjalistą. 

Schizofrenia – przyczyny

Schizofrenia jest zaburzeniem wynikającym z wieloczynnikowej etiologii. Przyczyny schizofrenii można podzielić głównie na: genetyczne (w tym te, związane z budową mózgu i jego rozwojem na wczesnych etapach życia oraz działaniem neuroprzekaźników) oraz środowiskowe (związane również z trybem życia i stresem w życiu codziennym).

Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi schizofrenii 

• ryzyko rozwoju schizofrenii jest wyższe u osób, które mają krewnego pierwszego stopnia (rodzic, rodzeństwo) chorującego na schizofrenię, 
• schizofrenia wiąże się z nieprawidłowościami w działaniu neuroprzekaźników, takich jak dopamina i glutaminian, co może wpływać na przekazywanie sygnałów w mózgu i prowadzić do objawów schizofrenii,
• u osób ze schizofrenią mogą wystąpić zmiany w strukturze i funkcji mózgu, w tym zmniejszenie objętości niektórych obszarów mózgu i zmiany w połączeniach między różnymi regionami mózgu,
• schizofrenia może być rezultatem zaburzeń w procesach rozwojowych mózgu, które zachodzą przed urodzeniem lub w młodym wieku, prowadząc do trwałych zmian w funkcjonowaniu mózgu.

Czynniki środowiskowe sprzyjające rozwojowi schizofrenii 

• wysoki poziom stresu w okresie prenatalnym i we wczesnym dzieciństwie, takie jak ekspozycja na wirusy, niedożywienie lub toksyny, może zwiększać ryzyko rozwoju schizofrenii,
• doświadczenia traumatyczne w dzieciństwie, takie jak przemoc fizyczna lub emocjonalna, również mogą przyczyniać się do zwiększonego ryzyka schizofrenii,
• używanie substancji psychoaktywnych (takich jak marihuana i amfetaminy) oraz inne czynniki związane ze stylem życia mogą wyzwalać objawy schizofrenii u osób z predyspozycjami genetycznymi lub biologicznymi do rozwoju tego zaburzenia.

W jaki sposób diagnozuje się schizofrenię i jakie są kluczowe kryteria?

Diagnoza schizofrenii jest procesem złożonym, który wymaga dokładnej oceny objawów, historii życia pacjenta oraz wykluczenia innych przyczyn, które mogą powodować podobne symptomy. Proces diagnozowania schizofrenii opiera się głównie na wywiadzie klinicznym i obserwacji zachowania, a kryteria diagnostyczne określone są w podręcznikach diagnostycznych, takich jak DSM-5 oraz ICD-10. 

Kluczowe kryteria diagnostyczne schizofrenii obejmują obecność objawów psychotycznych, do których zalicza się:

• halucynacje – mogą być wzrokowe, słuchowe, smakowe, dotykowe lub węchowe,  
• urojenia, czyli fałszywe przekonania, np. o byciu prześladowanym, posiadaniu wyjątkowych mocy, byciu w centrum spisku,
• trudności w organizacji myśli oraz chaotyczna, trudna do zrozumienia mowa, 
• nieprzewidywalne, nieadekwatne zachowania, 
• objawy negatywne, takie jak brak motywacji do działania, wycofanie społeczne, uboga mowa, brak przyjemności z życia.

Dodatkowymi aspektami, jakie należy uwzględnić podczas przeprowadzania diagnozy to wykluczenie innych przyczyn, takich jak zaburzenia afektywne z cechami psychotycznymi, zaburzenia spowodowane substancjami psychoaktywnymi lub inne stany medyczne, które mogą przypominać schizofrenię. Istotna jest ocena funkcjonowania pacjenta, jego ewentualnych trudności w pracy, w szkole lub w relacjach interpersonalnych.

Diagnoza schizofrenii jest stawiana przez lekarza psychiatrę na podstawie szczegółowego wywiadu z pacjentem i, o ile to możliwe, z rodziną lub opiekunami, a także na podstawie obserwacji klinicznej. W niektórych przypadkach mogą być również zalecane badania dodatkowe, takie jak badania krwi czy obrazowanie mózgu (MRI lub CT), aby wykluczyć inne przyczyny objawów. 

Jakie są typy schizofrenii?

Schizofrenia jest złożonym zaburzeniem psychicznym, które może być klasyfikowane na różne typy w zależności od dominujących objawów. 

Schizofrenia paranoidalna

Jest to najczęściej diagnozowany typ schizofrenii. Pacjenci doświadczają przede wszystkim urojeń i halucynacji, szczególnie urojeń prześladowczych lub wielkościowych, przy relatywnie zachowanych funkcjach poznawczych i emocjonalnych.

Schizofrenia hebefreniczna (zdezorganizowana)

Charakteryzuje się głównie zaburzeniami mowy i zachowania oraz niedostosowanym afektem. Jest to forma schizofrenii, w której dominują objawy poznawcze i emocjonalne. Osoby z tym typem mogą mieć trudności z wykonywaniem codziennych czynności i często wykazują brak spójności w myśleniu.

Schizofrenia katatoniczna

Ten typ obejmuje zaburzenia motoryki, które mogą manifestować się jako nadmierna ruchliwość lub, przeciwnie; brak ruchu – pacjent może pozostawać nieruchomo przez długie okresy, wydając się nieświadomy otoczenia i nie reagując na bodźce zewnętrzne, może wystąpić również sztywność mięśni lub mimowolne ruchy, echolalia (oznacza bezmyślne powtarzanie słów wypowiedzianych przez innych) lub echopraksja (wykonanych przez innych ludzi).

Schizofrenia niezróżnicowana (atypowa)

Ten typ jest diagnozowany, gdy osoba wykazuje objawy schizofrenii, ale nie pasują one wyraźnie do kryteriów paranoidalnych, hebefrenicznych ani katatonicznych. Oznacza to, że osoba z tym rodzajem schizofrenii może wykazywać różne objawy schizofrenii, które nie są wystarczająco charakterystyczne, aby zaklasyfikować jej stan do konkretnego podtypu. W przypadku schizofrenii niezróżnicowanej, obraz kliniczny może zmieniać się w czasie.

Schizofrenia rezydualna (inaczej resztkowa lub zubożała)

Jest diagnozowana, gdy pacjent miał w przeszłości co najmniej jeden epizod schizofrenii, ale obecnie nie wykazuje wyraźnych objawów pozytywnych (takich jak halucynacje czy urojenia), a dominują objawy negatywne. Charakterystyczne dla tego typu schizofrenii są przede wszystkim objawy negatywne, takie jak apatia, ubóstwo mowy, spłycenie emocjonalne, ograniczenie aktywności życiowej oraz wycofanie społeczne. Mimo mniejszej intensywności objawów psychotycznych, osoby z schizofrenią rezydualną często doświadczają trudności w codziennym funkcjonowaniu.

Jak przebiega schizofrenia i jakie są jej fazy?

Wyróżnia się trzy główne fazy schizforenii – fazę prodromalną, fazę ostrą (lub aktywną) oraz fazę remisji. 

Faza prodromalna

Jest to początkowy etap schizofrenii, który poprzedza wystąpienie pełnego spektrum objawów. Może trwać od kilku miesięcy do kilku lat. Objawy są zazwyczaj subtelne i nie zawsze są bezpośrednio kojarzone ze schizofrenią.
Mogą obejmować:

• Lekkie zmiany w zachowaniu, myśleniu i percepcji.
• Zmniejszony zakres emocji, apatia.
• Problemy z koncentracją i myśleniem.
• Izolację społeczną i utratę zainteresowań.
• Niepokój, depresję lub nieuzasadnione objawy lękowe.

Faza ostra (lub aktywna)

W fazie ostrej dochodzi do pełnego nasilenia objawów schizofrenii. W tej fazie najczęściej dochodzi do postawienia diagnozy. Faza ostra może wymagać hospitalizacji i intensywnego leczenia farmakologicznego oraz wsparcia psychoterapeutycznego. Występują wówczas:

• Objawy pozytywne – halucynacje (najczęściej słuchowe), urojenia, zaburzone myślenie, zachowania dezorganizowane.
• Objawy negatywne – obniżenie emocji, ubóstwo mowy, utrata motywacji, wycofanie społeczne.
• Objawy poznawcze – problemy z koncentracją, trudności w organizacji myśli.

Faza remisji

Po fazie ostrej następuje faza remisji, w której objawy schizofrenii stają się mniej intensywne lub całkowicie ustępują. W fazie remisji pacjent może doświadczać znacznego zmniejszenia objawów pozytywnych, nadal zmagać się z objawami negatywnymi i poznawczymi, które są trudniejsze do leczenia oraz pracować nad powrotem do funkcjonowania społecznego i zawodowego. Przy odpowiednim leczeniu farmakologicznym faza remisji może być stabilna, ale wciąż istnieje ryzyko nawrotów. 

Należy pamiętać, że przebieg schizofrenii jest indywidualny. Niektóre osoby mogą doświadczać tylko jednej fazy ostrej w swoim życiu, podczas gdy inne mogą mieć wiele epizodów. Skuteczność leczenia i wsparcie ze strony bliskich oraz specjalistów zdrowia psychicznego mają kluczowe znaczenie w poprawie funkcjonowania pacjentów ze schizofrenią.

Leczenie schizofrenii – jakie są najskuteczniejsze metody?

Leczenie schizofrenii jest złożone i wymaga indywidualnego podejścia. Obejmuje zazwyczaj farmakoterapię, psychoterapię oraz wsparcie ze strony bliskich osób lub grup wsparcia. Leki przeciwpsychotyczne są podstawą leczenia schizofrenii i mogą znacząco zmniejszyć objawy psychotyczne, takie jak halucynacje czy urojenia. Psychoterapia, najczęściej prowadzona w nurcie poznawczo-behawioralnym (CBT) może pomóc w radzeniu sobie z objawami, poprawie funkcjonowania społecznego i zarządzaniu trudnościami w życiu codziennym. Inne formy terapii, takie jak terapia rodzinna czy trening umiejętności społecznych, również mogą być korzystne. Programy wsparcia społecznego i zawodowego mogą pomóc osobom ze schizofrenią w odzyskaniu niezależności i poprawie jakości życia.

W Mental Path specjalizujemy się w prowadzeniu kompleksowej i spersonalizowanej opieki osobom zmagającym się ze schizofrenią. Nasz zespół doświadczonych specjalistów, w skład którego wchodzą psychiatrzy i psychoterapeuci stosują adekwatne metody leczenia, aby pomóc naszym pacjentom w osiągnięciu najlepszej możliwej jakości życia. Złożoność schizofrenii wymaga wielowymiarowego podejścia. Zapraszamy do Mental Path, gdzie w otoczeniu pełnym empatii i profesjonalizmu, każdy pacjent jest traktowany z najwyższą troską, a jego indywidualne potrzeby stanowią priorytet naszego działania.

W celu umówienia konsultacji

zadzwoń pod +48 (22) 115 16 87

lub skontaktuj się poprzez e-mail: recepcja@mentalpath.pl

Zachęcamy również do rejestracji poprzez formularz online: https://mentalpath.pl/kontakt/